Nieuwegein

Na voorzitter Emile Roemer is Renske de meest populaire SP-politica op de sociale media. In 2006 werd ze als 27-jarige verkozen in de Tweede Kamer, het parlement van Nederland. Dat de SP een enorm aanzien geniet in de zorgsector is voor een groot deel haar verdienste. Onlangs manifesteerden nog 15.000 mensen in Amsterdam in een betoging bijeengeroepen door de vakbond FNV.

Waarom schreeuwen zoveel mensen 'Red de zorg'? Is de situatie zo dramatisch?

Renske Leijten: In een aantal sectoren wel. In de langdurige zorg werd op 1 januari 2015 een grote hervorming doorgevoerd. Een heleboel zorginstellingen sluiten, en dat leidt echt tot schrijnende toestanden in bijvoorbeeld de zorg voor ouderen of mensen met een verstandelijke beperking. Mensen moeten langer thuis blijven, zegt de regering. Op zich een nobel doel, maar er wordt wel niks geïnvesteerd in het alternatief van thuiszorg om die mensen op te vangen. Alle opvang komt op de schouders van familie en vrienden.

In de curatieve sector gaat het even slecht. De meest schrijnende toestanden gebeuren zonder twijfel in de psychiatrie. Om hun winst te maximaliseren voeren zorgverzekeraars de druk enorm op. Vorige week was ik nog in een psychiatrische instelling. Ze behandelen er patiënten met zware problemen, die ze gemiddeld na een jaar erbovenop krijgen en naar huis kunnen laten gaan. De zorgverzekeraar zag echter dat een aantal al na 8 maanden beter waren en ontslagen werden, dus concludeerden ze dat er ruimte was om te besparen. Vanaf nu krijgt iedereen nog maar 8 maanden terugbetaald. Het gevolg: velen moeten midden hun behandeling de instelling verlaten, en vallen thuis in een zwart gat. Schandalig, toch?

Vroeger werd vaak naar Nederland verwezen als een voorbeeld voor de zorg. Nu lijkt alles zo snel te veranderen. Hoe is het zo snel zo erg kunnen veranderen?

Renske Leijten: Er moest een marktwerking komen en die zou ervoor zorgen dat alles efficiënter zou gaan. Sinds de Zorgverzekeringswet van 2006 is het ziekenfonds verdwenen en is elke Nederlander verplicht zich aan te sluiten bij een zorgverzekeraar. Alle zorgaanbieders – artsen, ziekenhuizen, instellingen – moeten dan elk jaar opnieuw een contract afsluiten met al die zorgverzekeraars, anders kunnen hun patiënten er niet meer terecht. Na enkele jaren schieten er nog vier grote zorgverzekeraars over, met een marktaandeel van meer dan 90%. Steeds meer kunnen zij beslissen in welke richting onze zorg evolueert. Wat niet rendabel genoeg is, wordt gesloten. Zo zie je nu overal consultancy-bureaus opduiken. We hebben te veel maatpakken, en te weinig witte pakken. Wie luistert nog naar de mening van de mensen uit werkveld? In maart dit jaar lanceerden een aantal huisartsen een oproep om te protesteren tegen die inmenging in hun werk als zorgverlener. 'Het roer moet om'. Van de 11.000 huisartsen tekenden ondertussen al meer dan 7.000 de oproep. Zegt dat niet genoeg? Het enige dat al die maatpakken volgens mij goed kunnen, is geld verspillen. Op de zorg wordt bespaard, maar ondertussen worden er wel massaal veel middelen verspild aan al die 'mee-eters': niet alleen consultancy, maar ook reclame, klantenwinning, administratie... Alles tesamen gaat het over meer dan een miljard euro!

Op de betoging hoorden we veel aanwezigen klagen over het 'eigen risico' van 375 euro. Waarover gaat het juist?

Renske Leijten: Het eigen risico is ingevoerd in 2008, twee jaar na de Zorgverzekeringswet. Net zoals bij andere verzekeringen rekenen onze zorgverzekeraars een 'franchise' aan. De eerste kosten voor je zorg moet je zelf betalen. Om de patiënten te 'responsabiliseren' was de uitleg. Ik noem dat mensen beboeten omdat ze ziek zijn. In werkelijkheid is het niet meer en niet minder dan een verdoken premieverhoging. En een directe stijging van inkomsten voor de aandeelhouders. In 2009 ging het nog maar om 155 euro, maar ondertussen is het al verhoogd tot 375 euro! De eerste 375 euro voor consultaties, medicatie, verzorging ... moet je dus volledig zelf betalen in Nederland.

De gevolgen van die financiële drempels zijn desastreus. Steeds meer Nederlanders moeten zorg uitstellen omwille van de kosten. Tussen 2010 en 2013 steeg het percentage van 6% naar 13%, spectaculair. Als je het hebt over de koopkracht van de mensen, moet je daar ook nog eens de stijging in premies bijtellen. Die stegen gemiddeld van 1080 euro in 2006 naar 1260 euro in 2014.

De vermarkting van de zorg werd door politici van links tot rechts de hemel inprezen, maar is na 10 jaar duidelijk een desillusie geworden. Men beloofde de mensen meer zorg voor minder geld, maar het is minder zorg geworden voor meer geld.

Wat is de rol van de huidige regering Rutte II van liberalen en sociaal-democraten? Ik moet toegeven dat het best een verrassend zicht was, die PvdA-staatssecretaris die door 15.000 mensen uitgejouwd werd.

Renske Leijten: Tijdens de verkiezingscampagne van 2012 begon de Partij van de Arbeid onder druk van ons succes plots zeer linkse taal te spreken. Ze zouden breken met de zorgverzekeraars, dat beloofden ze. Maar kort na de verkiezingen gingen ze echter in zee met de VVD van Rutte en gingen alle beloftes overboord. VVD-minister Schippers kreeg de bevoegdheid over de curatieve zorg en de zorgverzekeraars konden verder hun gang gaan. PvdA-staatssecretaris Van Rijn kreeg de bevoegdheid langdurige zorg, maar doet het niet veel beter. De wet van 1 januari hevelde alle bevoegdheden over naar de gemeentes. Op zich niks mis mee, ware het niet dat de gemeentes 3,4 miljard euro minder krijgen om dat alles georganiseerd te krijgen! In sommige gemeenten is de thuiszorg gewoon volledig geschrapt, andere besparen meer dan de helft op het budget voor begeleiding en dagbesteding van ouderen en gehandicapten. Vorig jaar raakte bekend dat er in een jaar tijd 65.000 jobs verdwenen zijn in de zorgsector. Dat zijn enorme cijfers! Als gezondheid een recht is, dan zou het toch niet mogen dat de zorg in gemeente A anders is dan die in gemeente B?

Jullie lanceerden begin september met de SP jullie campagne voor een alternatief 'De zorg is van ons'. Hoe zou de SP het doen?

Renske Leijten: Voor ons is gezondheid geen kostenpost, maar in de eerste plaats een recht. Daarvoor zijn samenwerking, toegankelijkheid, publieke controle ... cruciaal. Die langdurige zorg bijvoorbeeld mag voor ons zeker gedecentraliseerd worden, graag zelfs. Maar er moet een basispakket komen die nationaal bepaalt wat alle gemeentes verplicht moeten voorzien. Er mag geen rechtsongelijkheid zijn tussen inwoners. De zorg is dus van ons, van de patiënten en van de zorgbeoefenaars. Als enige partij zijn wij heel duidelijk: weg met de zorgverzekeraars! De zorg moet terug in publieke handen komen. Laat ons gaan voor één Landelijke Zorgvoorziening die alle Nederlanders verzekert. Met de besparingen op bureaucratie, reclame... kunnen we de premies verlagen. Geen winst meer op de rug van de patiënt. In zo'n publieke LZV zouden zaken als fysiotherapie, de tandarts, geestelijke gezondheidszorg ... meteen weer opgenomen worden. Wat medisch noodzakelijk is en maatschappelijk wenselijk, hoort niet afhankelijk te zijn van je eigen portemonnee. Ook het eigen risico moet weg. Iedereen heeft recht op de zorg die hij of zij nodig heeft. In ons plan is geen plaats voor remgeld, dat zorgt er alleen maar voor dat mensen zorg uitstellen.